Mustafa Kemal'in Anadolu'ya Gelişi
Mustafa Kemal'in Anadolu'ya Geliş Amacı
Milli bir teşkilat kurup Milli Mücadele'yi başlatmak.
Mücadeleyi millete mal etmek.
Milli egemenliğe dayalı yeni bir devlet kurmak.
İstanbul Hükümeti'nin Mustafa Kemal'e Verdiği Görevler
Dokuzuncu Ordu Müfettişliği görevini yapmak.
Türkler'in Karadeniz'de Pontus Rum Cemiyeti ile giriştiği mücadeleye son vermek,
Dağınık halde bulunan silah ve cephaneyi toplamak.
Halktan asker ve para toplayan kuruluşları, yani ulusal cemiyetleri ortadan kaldırmak.
Mustafa Kemal'in Samsun'a Gelişi
Mustafa Kemal, 16 Mayıs 1919'da Bandırma Vapuru ile İstanbul'dan ayrıldı.
Mustafa Kemal, 22 Mayıs 1919'da "Samsun Raporunu" yayınladı.
Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a geldi. Bu olay Milli Mücadele'nin başlangıç tarihi olarak kabul edildi.
Genelgeler ve Kongreler
Amaçlar
Havza Genelgesi
1. İzmir'in işgaline İstanbul Hükümeti'nin kayıtsız kalması
2. Tehlikenin büyüklüğünün halka anlatılmak istenmesi
3. Halkın işgallere karşı tepki göstermesini sağlamak
4. Milli bir teşkilatın kurulmasının gerekliliğini komutan ve sivil memurlara anlatmak.
Amasya Genelgesi
1. Türk ulusuna, ulusal egemenliği ve bağımsızlığı anlatmak,
2. Ulusu ortak bir dava etrafında birleştirmek.
Erzurum Kongresi
1. Doğu Anadolu'nun Ermeniler'e verilmesini engellemek.
2. Bu bölgedeki direnme güçlerini birleştirmek
Neden Erzurum ?
1. Erzurum galip devletlerin en güç erişeceği vatan toprağıydı.
2. Kazım Karabekir Paşa'nın henüz terhis edilmemiş ordusu bu bölgede idi.
3. Doğu Anadolu Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti kongre için hazırlıklar yapmıştı.
Sivas Kongresi
Amasya Genelgesi'nde Sivas'ta bir kongre toplanması kararlaştırıldı. 4 Eylül 1919'ta Sivas'ta toplandı.
Amaç;
1. Bölgesel direnme güçlerini tek çatı altında toplamak,
2. Milli İradeye dayalı bir meclisin açılmasını sağlamaktı.
Genelgelerin Maddeleri
Havza Genelgesi
1. İzmir'den sonra devam eden Manisa ve Aydın'ın işgali tehlikelidir.
2. Vatan sınırlarının bütünlüğü için ulusal tepkiler daha canlı tutulmalı.
3. Ulusun katlanamayacağı bu işgallere bir son verilmeli
4. Büyük devletlerin temsilcilerine ve İstanbul Hükümeti'ne protesto telgrafları çekilmeli
5. Mitingler yapılmalı
6. Hristiyan halka saldırı ve düşmanlıktan sakınılmalı
Amasya Genelgesi
1. Yurdun bütünlüğü, ulusun bağımsızlığı tehlikededir.
UYARI : Bu karar ile savaşın ve ulusal egemenliğe çağrının gerekçesi halka açıklanmıştır.
2. İstanbul'daki hükümet, üzerine aldığı sorumluluğun gereklerini yerien getirememektedir.
3. Ulusun durumunu ve davranışını gözönünde tutmak ve haklarını dile getirip bütün dünyaya duyurmak için her türlü etkiden ve denetimden kurtulmuş milli bir kurulun varlığı gereklidir.
UYARI : Bu karar ile bağımsız çalışacak ve ulusal iradeyi temsil edecek bir parlamentonun (meclisin) açılmasının gerekliliği ilk kez dile getirilmiştir.
4. Ulusun bağımsızlığını, yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır.
UYARI :
a) Bu karar ile ilk kez ulusal egemenlik ve ulusal bağımsızlık ilkesi dile getirilmiştir. Çünkü bağımsızlık için kararların ulus tarafından verilmesi gerektiği ifade edilmiştir.
b) Ulusal Kurtuluş Savaşı yapılırken, kararların ulus tarafından verileceği belirtilip, savaşın yöntemi açıklanmıştır.
c) Kararların ulus tarafından verilmesi demokrasi ve cumhuriyet anlayışını ortaya koyduğu için, bu karar aynı zamanda yönetim şeklinin değişeceği mesajını da vermiştir.
d) Egemenliğin ulusta olduğunu belirtmesi ve bağımsızlık ilkesini dile getirmesi nedeniyle ulusçuluk ilkesi benimsenmiştir.
5. Anadolu'nun her yönden en güvenli yeri olan Sivas'da milli bir kongrenin hemen toplanması gerekmektedir.
6. Bunun için bütün illerin her sancağından, halkın güvenini kazanmış olan üç delegenin hızla yola çıkarılması gerekmektedir.
7. Doğu illeri adına Erzurum'da bir kongre yapılacaktır.
Erzurum Kongresi
1. Milli sınırlar içerisinde vatan bir bütündür, bölünemez.
UYARI : Bu kararla işgalcilere ve emperyalistlere açıkça karşı çıkılmıştır.
2. Vatanın bağımsızlığını Osmanlı Hükümeti sağlayamazsa bunun gerçekleşmesi için geçici bir hükümet kurulacaktır.
UYARI :
a) Hükümet, devleti idare eden bir organ olduğu için, Erzurum Kongresi'nin bu kararı, ayrı bir devletin kurulacağı mesajını vermiştir.
b) Erzurum Kongresi, Temsil Kurulu'nun gerektiğinde hükümet görevini yerine getireceğini belirtmekle, milli devletin yürütme organı olacağını ortaya koymuştur.
3. Kuva-yı Milliye'nin amil ve milli iradeyi hakim kılmak esastır.
UYARI : Burada , "Ülkedeki milli güçleri daha etkili hale getirmek ve milli egemenliği sağlamak gerekmektedir." ilkesi dile getirilmiştir.
4. Hristiyan halka, siyasal egemenliğimizi ve toplumsal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.
UYARI : Burada, kongre Tanzimat Fermanı'ndan itibaren azınlıklara tanınan ve onların ülkede ayrıcalıklı konuma getiren hakların tanınamayacağını ve ülkedeki herkesin eşit olacağını dile getirmiştir.
5. Manda ve himaye kabul olunamaz.
6. Mebuslar Meclisi'nin hemen toplanmasına ve hükümet işlerinin ulusun denetiminde yapılmasına çalışılacaktır.
Sivas Kongresi
1. Erzurum Kongresi'nde alınan kararlar aynen kabul edilecek.
2. Manda ve himaye kesin olarak reddedilip hep birlikte bağımsızlık için savaş kararı alınacak.
UYARI : Manda ve himaye altına girmek bağımsızlıktan vazgeçmek anlamına gelirdi. Özellikle Türk Milleti'nin yeni bir savaşı kaldıramayacağını savunanlar manda ve himayeyi benimsemişlerdi. Sivas'ta manda ve himaye reddedilmekle aynı zamanda savaş kararı da alınmış oldu.
3. Dış ülkelerden ancak insancıl koşullarda ekonomik yardım alınacak.
UYARI : Burada bağımsızlığa aykırı bir şekilde kurulacak her türlü dış ilişki reddedilmiştir.
4. Ulusun kendi geleceğini saptayabilmesi ve hükümetin başıboş bırakılmaması için Meclis-i Mebusan derhal toplanacak.
UYARI : Bu karar, Amasya Genelgesi'nde alınan "Ulusu, yine ulusun azim ve kararı kurtaracaktır." ilkesi doğrultusunda alınmıştır. Çünkü Meclis'in açılması ile kararları ulus vereceğinden ülkenin geleceği ile ilgili kararlar ve işler de ulusun denetimine geçmiş olacaktır.
5. Bölgesel direnme güçleri "Anadolu ve Rumeli Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti" adı altında birleştirilecek.
UYARI : Bu cemiyet aracılığıyla Kurtuluş Mücadelesi yürütülecekti. Ayrıca cemiyetlerin birleştirilmesi ile, bölgesel mücadeleler, ulusal bir niteliğe kavuşmuştur.
6. Yurdun her yerinden gelen delegeler, Temsil Kurulu'nu oluşturacak.
UYARI : Burada oluşturulan temsil kuruluna "yürütme organı" olam görevi verildi. Yani bu kurulun bir hükümet gibi çalışması kararlaştırıldı. Ayrıca Temsil Kurulu'nun yurdun tamamını temsil ettiği belirtildi. Burada oluşturulan Temsil Kurulu'nun ilk görevi Sivas Kongresi'nde alınan kararları yürütmekti.
Balıkesir Kongresi
Amaç : Yunanistan'ın, İzmir'i işgal edip, Ege Bölgesi'nde işgallere başlaması üzerine, mücadele örgütleri kurmak.
- 26-30 Temmuz tarihleri arasında toplandı.
- Balıkesir Kongresine sadece Batı Anadolu'dan gelen delegeler katıldı.
- Amasya Genelgesi'nde alınan kararlar aynen kabul edildi, ayrıca;
- Yunanlılara karşı savaşmak üzere asker toplanması konusunda kararlar alındı.
- Padişaha bağlılık belirtildi.
- Tüm güçlerin birleştirilmesi kararlaştırıldı.
Alaşehir Kongresi
- 16-25 Ağustos 1919 tarihleri arasında toplandı.
- Balıkesir Kongresi'nde alınan kararlar aynen kabul edildi.
Ayrıca;
- Yunanlılara karşı ölünceye kadar bir savunma yapılması,
- Bu amaçla silah, cephane toplanması ve halkın askere alınması,
- Gerekirse Antlaşma Devletleri'nden yardım alınması, yönünde kararlar alındı.
Genelgelerin Sonuçları
Havza Genelgesi
Ülkenin her tarafında işgallere karşı protesto ve mitingler yapıldı.
İlk miting 30 Mayıs 1919'da Havza'da yapıldı.
8 Haziran 1919'da İstanbul'da büyük bir miting yapıldı.
Mustafa Kemal, İstanbul hükümeti tarafından geri çağrıldı.
Havza Genelgesi ile milli bilincin uyanması yolunda ilk adım atıldı.
Amasya Genelgesi
Alınan kararlar ile Kurtuluş Savaşı ilan edildi.
Genelgede alınan kararlar, bir ihtilal bildirisi niteliğinde idi.
Genelge, Milli Mücadele'nin ilk programı niteleğinde idi.
Genelge ile, milli bir teşkilatın nasıl kurulacağı ve yapılacak işler belirtilmişti.
23 Temmuz 1919'da Mustafa Kemal'in müfettişlik görevine son verildi.
Mustafa Kemal, İstanbul Hükümeti'ni tanımadığını ve ulusun kendi kaderini kendisinin çizmesi gerektiğini bildirdi.
Erzurum Kongresi
Kongre sadece Doğu Anadolu için değil, ulusun geneli ile ilgili kararlar aldı.
Mustafa Kemal kongre başkanı seçildi.
Mustafa Kemal ulusal mücadelenin lideri durumuna geldi.
İlk kez vatan sınırlarının nerelerden ibaret olacağı belirtildi.
Bağımsızlık ve egemenliğin hiç bir koşul kabul etmeden sağlanmasına karar verildi.
İlk kez temsil kurulu oluşturuldu.
Temsil Kurulu Başkanlığına Mustafa Kemal getirildi.
30 Temmuz 1919'da İstanbul Hükümeti, Mustafa Kemal hakkında tutuklama emrini verdi.
Sivas Kongresi
Mustafa Kemal'e karşı ilk muhalefet hareketi başladı.
Mustafa Kemal, Temsil Kurulu'nun başkanlığına getirildi.
Kongre ihtilalci bir kimlik kazandı.
Misak-ı Milli'nin esasları belirlendi.
Kurtuluş Mücadelesi'nin yayın organı olarak "İrade-i Milliye" adında bir gazete çıkartıldı.
Güneydeki halk direnişlerinin başına subaylar atandı.
Ulusal egemenlik ilkesi, padişah ve saltanattan üstün tutuldu.
Heyet-i Temsiliye'nin Ankara'ya Gelişi ve Amasya Protokolü
Heyet-i Temsiliye'nin Ankara'ya Gelişi
Neden Ankara ?
Demir yolları ile diğer illere bağlantısı var.
Cepheleri denetleyebilecek bir konumda,
İstanbul ve diğer şehirlerle telgraf bağlantısı var.
Ankara'ya Geliş Amacı :
Kurtuluş mücadelesini yönetmek, yakından izlemek
İstanbul ile Haberleşmenin Kesilmesi
İstanbul'da bulunan Damat Ferit Paşa Hükümeti, Milli Mücadele'ye karşı düşmanca bir tavır sergiler.
Damat Ferit, Elazığ Valisi Ali Galip Bey'den, Sivas Kongresi'ni dağıtmasını ister.
Damat Ferit, halkı Milli Mücadele'ye karşı isyana kışkırtır.
İstanbul ile Haberleşmenin Kesilmesindeki Amaç
1. Damat Ferit Paşa Hükümeti'ni düşürüp yerine vatansever bir hükümetin kurulmasını sağlamak,
2. Temsil Kurulu'nun, İstanbul Hükümeti'ne bağlı olmadığını göstermek.
Damat Ferit Paşa (1853-1923)
1853 İstanbul'da doğan Damat Ferit, Hariciye Nezareti hizmetine girerek Paris, Berlin, Petersburg ve Londra elçiliklerinde katip olarak görev yaptı. 1886'da Sultan Abdülmecit'in kızı ile evlenerek saraya damat oldu ve "damat" lakabını aldı. 1888'de vezir oldu. İkinci Meşrutiyet'in ilanından sonra İttihat ve Terakki karşıtı politikaları sonucunda 1911 yılında Hürriyet ve İtilaf Partisi'ni kurdu. Mondros Mütarekesi'nden sonra çeşitli dönemlerde Sadrazamlık görevlerinde bulundu. Enver, Talat ve Cemal paşaların gıyabi idam kararlarının çıkarılmasını sağladı. Paris Barış Konferansı'na katıldı. Anadolu'da gelişen ulusal direniş hareketine karşı Anzavur yönetiminde Kuva-yı İnzibatiye'yi kurdurdu. Ali Galip yoluyla Sivas Kongresi'ni engellemeye çalıştı. Anadolu'daki ulusal savaş kadrosunu eşkiyalıkla suçlayan fetvayı yayımlattı. Ulusal savaşın başarıyla bitmesi üzerine Eylül 1922'de yurtdışına kaçtı. 1923'de Fransa'da öldü.
Amasya Protokolü
Damat Ferit Paşa Hükümeti, 30 Eylül 1919'da istifa etti.
Ali Rıza Paşa yeni hükümeti kurmakla görevlendirildi.
Mustafa Kemal, Ali Rıza Paşa Hükümeti'nden şu isteklerde bulundu:
- Milli direnişe karşı olanlar görevden alınsın,
- Ordu ulusal amaca uygun olarak yeniden kurulsun,
- Mebuslar Meclisi toplansın,
- Erzurum ve Sivas Kongreleri kararlarına saygılı bir tutum içinde bulunulsun
İstanbul Hükümeti, Bahriye Nazırı Salih Paşa'yı Mustafa Kemal ile yüz yüze görüşmek amacıyla 18 Ekim 1919'da Amasya'ya gönderdi.
Amasya Protokolü'nün İçeriği
1. Hükümet ile Milli teşkilat arasında uyuşma sağlanmış ve hiç bir anlaşmazlık kalmamıştı.
2. Milletvekili seçimleri serbest ve müdahalesiz yapılacaktır.
3. Hükümetin lehinde ve aleyhinde hiç bir şey yapılmayacaktır.
4. Sivas Kongresi kararları Mebuslar Meclisi'nin onaylaması şartıyla kabul edilecektir.
5. Millet Meclisi'nin, güvenlikte olmayan İstanbul'da toplanması doğru değildir.
UYARI : İşgalcilerin ve İstanbul yönetiminin baskısı altındaki İstanbul'da toplanacak olan meclisin yurdun bütünlüğü konusunda kararlar alması beklenemezdi. Bu nedenle meclis Anadolu'da toplanmalıydı.
6. Millet Meclisi kurulup, fiilen denetleme görevine başlayıncaya kadar, milletin kaderi hakkında karar verilmeyecek.
7. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti yasal bir kuruluş olarak tanınmalıdır.
8. İtilaf Devletleri ile yapılacak olan barış görüşmelerine Temsil Kurulu'nun uygun göreceği kişiler gönderilecektir.
UYARI : Bu karar, barış görüşmelerine vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığını sonuna kadar savunacak bir delegenin gönderilmesini amaçlamaktadır.
9. Milli Mücadele'ye katılmış olanlar hakkında verilen tutuklama kararı kaldırılacaktır.
UYARI : Bu karar ulusal mücadeleye katılımı artırmaya yöneliktir. Çünkü insanlar cezalandırılmayacaklarını anladıkları anda üzerlerindeki tereddütü atıp mücadeleye başlayacaklardır.
Amasya Protokolü'nün Önemi
1. İstanbul Hükümeti ile Mustafa Kemal, arasında yapılan ilk resmi görüşmedir.
2. İstanbul Hükümeti, bu görüşme sonunda, ulusal mücadeleyi ve bu mücadelenin yürütme organı olan Temsil Kurulu'nu tanıdı.
3. Mebuslar Meclisi'nin açılması sağlandı.
4. İstanbul Hükümeti bu görüşme ile Temsil Kurulu'nun gücünü kabul etti.
