MİKROSKOP VE KULLANILMASI
Mikroskop, gözle görülemeyecek kadar küçük olan objeleri incelemek için yapılmış bir araçtır. Gözümüz genellikle 0,1 mm den daha küçük objeleri ayırt edemez. Mikroskop, bu sınırın ötesindeki objeleri görmemizi sağlayarak, gözün görme sınırını genişletmiş olur. Mikroskobun esası bazı mercek sistemlerine ve bu mercekler yardımıyla objelerin büyütülmüş görüntülerinin elde edilmesine dayanır. Mikroskopta bu optik kısımdan başka ona desteklik yapan ve ayarlama için kullanılan mekanik kısımlar da vardır. Şekil’ de görülen tek okülerli mikroskop en çok kullanılan mikroskop çeşididir.
Mikroskobu kullanırken objeyi ne kadar büyüttüğümüzü bilmemiz önemlidir. Büyütmeyi hesaplamak için oküler üzerindeki sayıyı, kullanmakta olduğumuz objektif üzerindeki sayı ile çarpmamız gerekir. Örneğin, oküler üzerinde 10x ve objektif üzerinde 43x yazılı ise büyütme 10 x 43 = 430 defa oluyor demektir.
MİKROSKOBUN KULLANILMASI
A.Mikroskobun Bakımı: Mikroskop, itinalı bir bakımı gerektiren pahalı bir araçtır. Mikroskop kullanırken aşağıdaki kurallara uyulmalıdır:
1- Mikroskobu daima iki elle taşıyınız. Bir elle kol sıkıca tutarken diğer elinizle ayağın altından tutunuz.
2- Mikroskobunuzu masa üzerine koyarken çok kenara koymayın .Eğer mikroskobunuzda elektrikli aydınlatma tesisatı varsa tellerin mikroskop ayağı altında kalıp ezilmemesine dikkat ediniz. Mikroskopla çalışırken masanın üzerinde gerekli araç ve gereçlerden başka bir şey bulundurmayınız.
3- Baktığınız preparat bir sıvı damlası ile hazırlanmış ise mikroskobun gövdesini eğik duruma getirmeyiniz.
4- Mikroskobun merceklerinin değeri yaklaşık mikroskobun yarı fiyatı kadardır. O yüzden yumuşak tüysüz bir bez veya yumuşak kağıttan başka bir şeyle silmeyiniz.
5- Mikroskobu yerine kaldırırken daima en küçük objektifte bırakınız.
B.Mikroskobun Kullanılmaya Hazırlanması :
1-En küçük objektifi kullanma durumuna getiriniz .
2-Işık, tablanın ortasındaki delikten geçecek şekilde aynayı ayarlayınız. Diyaframı açıp kapayarak obje için en uygun miktarda ışık geçmesini sağlayanız.
3- Merceklerin temizliğini kontrol ediniz.
4- Önemli faktörlerden biri de obje ile objektif arasında kalan mesafedir. Fazla büyütmede bu mesafe çok azdır.Bu yüzden büyük objektifi kullanırken baktığınız cismi parçalama ihtimaliniz büyüktür.
C.Mikroskobun Kullanılması :
1- Bir gazeteden H harfi kesiniz. Bunu temiz bir lam üzerine koyarak damlalıkla bir damla su damlatınız.
2- Lameli kapatmadan önce biraz bekleyiniz. Lameli lam ile 45 lik bir açı yapacak şekilde tutunuz ve yavaşça bırakınız.
3- Preparatı mikroskobun tablası üzerine koyunuz ve maşalarla sıkıştırınız H harfini tabladaki deliğin ortasına getirinceye kadar preparatı hareket ettiriniz. En küçük objektifi kullanma durumuna getiriniz.Objektife bakarken kaba ayar vidasını çeviriniz.
4- Okülerden bakınız ve bu sırada tüpü yavaş yavaş yukarı doğru hareket ettiriniz.H harfi belirgin hale geldikten sonra ince ayar vidası ile netleştiriniz. Preparatın yerini oynatmadan büyük objektifi çeviriniz.
MİKROSKOP
1.mekanik kısım
2.optik kısım
MEKANİK KISIM
Mikroskop ayağı :Genellikle iyi denge sağlayacak nal şeklinde olup, mikroskobun bütün ağırlığını taşıyan kısmıdır.
Mikroskop gövdesi :Mikroskobun diğer parçalarının monte edildiği madeni kısmıdır.
Mikroskop tablası :Daire veya kare şeklinde olabilen sabit ve bazen hareket edebilecek şekilde, ortasında aynadan (ışık kaynağından) yansıyan ışığın geçmesine yarayan bir deliği bulunan kısımdır. Tabla, preparatı koymaya yarar. Üzerinde kendisini hareket ettiren vidalar ve preparatı sabitlemede kullanılan tutucular bulunur.
Mikroskop tüpü:İç içe geçmiş iki madeni borudan ibarettir. Dış tüpü, düz bir dişliyle gövdeye tesbit edilmiştir. Bu kısım büyük ve küçük ayar vidalarıyla aşağı ve yukarı hareket edebilir. Bu sayede göze göre nesnenin (objenin) net görülmesi ayarlanmış olur.
OPTİK KISIM
*OKÜLER: farklı büyütmelere sahip, göze gelen tarafta bulunan yakınsak bir mercekten ibarettir. Objektifin meydana getirdiği gerçek görüntüyü büyüterek zahiri bir görüntü verir.
* OBJEKTİF : cisme yakındır, cismin büyütülmüş ters görüntüsünü verir. Büyütme dereceleri her ikisinde farklı büyüklüklerde olabilir. Mesela, bir ışık mikroskobunda objektif büyütmesi, 100x,40x,10x olabildiği gibi, oküler büyütmesi de 5x, 10x, 20x olabilir. (Büyütmeler x işaretiyle belirtilir.) Mesela objektifi 100x; oküleri 20x büyütme oranına sahip mikroskobun büyütmesi 2000x olarak tarif edilir
STEREOSKOPİK MİKROSKOPLAR: iki gözle bakılarak üç boyutlu görüntü sağlanan genelde biyoloji laboratuarlarında kullanılır.
POLARİZASYON MİKROSKOBU : Genellikle boyanmış ve canlı hücreleri incelemeye uygun olan bu mikroskop hücre ve dokuların bazı kısımlarını polarize ışığa gösterdikleri özel tepkilerden hareketle geliştirilmiştir.
İNTERFERENS MİKROSKOBU : Bir ışık demeti örnekten geçerken diğeri ise ışıktan geçemeyen ışık demetidir,değişik bölgelerin farklı yoğunlukları sayesinde kırılma indisleri ile farklılıkları ortaya koyar ve renkli bir görüntü oluşumunu sağlar.
METALURJİ MİKROSKOBU: Maden parçaları ışığı geçirmediği için mikroskoba kuvvetli bir ışık kaynağı ilave edilmiştir. Kaynaktan gelen ışık incelenecek cisme çarptırılarak objektife yansıyan ışıklardan inceleme yapılır.
ELEKTRON MİKROSKOBU: Elektron mikroskopta görüntü elde etmede elektron kullanılarak görüntü birkaç milyon defa büyütülebilmektedir. Bu kadar büyütme özelliği, elektronun dalga boyunun ışık dalga boyundan birkaç bin defa daha küçük olmasındandır. Elektron mikroskop, ilmi araştırmalarda, atom ve virüs gibi çok küçük yapıların incelenmesinde kullanılır.
KARANLIK ALAN MİKROSKOBU : Boyanmış ya da canlı örneklerin incelenmesinde kullanılır.Karanlık Alanda özel bir kondansör yardımı ile ışıklı bir görüntü oluşturmaktadır.radyografi ve tıpta kullanılır.
FLUORESCENS MİKROSKOP : Aydınlanmasında güçlü kaynaklar kullanan (ultra viole ışınlerı yayan ,civa veya xenon yakan arka lambaları)bir mikroskop çeşididir.Parazitoloji ve bakteriolojide önemli yer tutarlar.
CONFOCAL LASER SCANNİNG MİKROSKOP: Işık kaynağı lazer olan optik mikroskoplarla Scanning Elektron mikroskop arasında bir mikroskop çeşididir.Fluoresens işaretleyicilerle işaretlenen nükleik asit dizileri bu mikroskopla incelenmektedir.
SAHA EMİSYON MİKROSKOBU : Metal veya yarı iletkenlerin yüzey görüntülerinden kristal yapılarını incelemek için, saha emisyon mikroskopları kullanılır. Çok yeni bir teknik olan bu mikroskopları elektron ve optik mikroskoplardan ayıran özellik, cisimden ışık veya foton geçirmek yerine cismin kendisinden elektron veya iyon koparma (emisyon) olayıdır. Emisyon elektrik sahası ile sağlanır. İncelenecek metalden kopan elektronlar televizyon tüpüne benzer bir ekran üzerine düşerek kristal yapıya göre izler bırakır. Kristal yapının ekrana düşen bu görüntüsü ayrıca fotoğraflanabilir. Elektron mikroskop kadar büyütme özelliği vardır. Görüntü çok net ve teferruatlıdır.
ATOMİK KUVVET MİKROSKOBU : Atomik kuvvet mikroskobu(AFM) kullanılarak atomik boyutta görüntüler elde edilerek yüzey çalışmaları yapılmaktadır.Radyasyon malzeme etkileşimleri açısından büyük öneme sahip olan polimerlerin ve ileri teknoloji ürünü süper iletkenlerin yapımı ve karakter çalışmaları da yapılmaktadır.
Mikroskop Kullanırken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar
A-MİKROSKOBUN BAKIMI:
1- mikroskobu daime iki elle taşıyın. Bir elinizle kolu sıkıca tutarkenA. diğer elinizle ayağın altından tutun.
2- mikroskobunuzun elektrikli aydınlatma kısmı varsa kabloların altta kalıp ezilmemesine dikkat edin.
3- baktığınız preparat sıvı damlası ile hazırlanmışsa mikroskobun gövdesini eğik duruma getirmeyin.
4- mercekleri yumuşak ve tüysüz bir bez ile silin.
5- mikroskobu yerine kaldırırken daima en küçük objektifi kullanır duruma getirin.
B-MİKROSKOBUN KULLANIMA HAZIRLANMASI
1-en küçük objektifi kullanma durumuna getirin( çıt sesini duyun)
2- ışık, tablanın ortasından geçecek şekilde aynayı ayarlayın. Diyaframı açıp kapatarak en uygun ışığın geçmesini sağlayın.
3- merceklerin temizliğini kontrol edin.
4- büyük objektifi kullanırken preparat ile arasında kalan mesafe az olduğundan merceklerin kırılma ihtimali vardır.
C-MİKROSKOBUN KULLANILMASI
1- incelenecek objeyi temiz bir lam üzerine koyun.
2- lameli 45 °lik açı yapacak şekilde tutun ve bırakın.Tırnak ucu ile hafifçe lamele vurularak, arada kalmış olan hava kabarcıkları çıkartılabilir.
3- bakılacak objeyi lam ile lamel arasına yerleştirerek hazırladığınız preparatı mikroskobun tablasına koyun ve maşalarla sabitleyin.
4- objektifi en küçük ayara getirin. Preparata bakarken, kaba ayar vidasını çevirerek görüntüyü ayarlayın.
5- okülerden bakın, görüntüyü ayarladıktan sonra kaba ayar vidasını bırakıp, ince ayar vidası ile netlik ayarını yapın.
6- daha büyük görüntüler elde etmek için objektif değiştirince kaba ayar vidası ile oynamayın.( objektifin değiştirilmesi görüntü ayarını bozmaz sadece netliğini değiştirir)
