Konrad Lorenz Kimdir.??
Konrad Lorenz adını belki Albert Einstein kadar çok duymadınız. Oysa biyoloji dünyası, onu hayvan davranışları konusundaki çalışmaları nedeniyle biyolojinin Einstein’ı olarak adlandırır. Avusturyalı bilimci, hayvan davranışlarını konu alan “etoloji” biliminin kurucularından biri olarak kabul edilir. Şakayla karışık onu gri kazların “babası” olarak adlandıranlar da vardır. 1989 yılında yaşama gözlerini yuman Lorenz, bu tarihe kadar hayvan dünyasının kapılarını insanlara açan ve onların yaşamlarını bizlere tanıtan insan olarak tanınmasına neden olan çalışmalarını yürüttü.
Konrad Lorenz, 1903 yılında Avusturya’nın Altenberg kentinde doğdu. Ailesinin büyük bahçesi olan bir evi vardı. Lorenz burada doğayla iç içe yaşarken, henüz küçük yaşta hayvanlara ilgi duymaya başladı. Bir ortopedist olan babası, Konrad’la ilgilenmesi için Resi Führinger adında bir bakıcı tutmuştu. Resi bir gün, ünlü yazar Selma Lagerlöf’ün “Nils ve Uçan Kaz” öyküsünü Konrad’a okudu. Konrad Lorenz, bu öyküden nasıl etkilendiğini ve yaşamının nasıl değiştiğini şu sözlerle anlatıyor: “Resi bana bu öyküyü okuduktan sonra ben de bir yaban kazı olmak için yanıp tutuşmuştum. Bunun mümkün olmayacağını anlayınca hiç olmazsa bir yaban kazım olsun istedim. Bu da olanaksız gibi görünüyordu. Ben de evcil kazlarla yetinmek zorunda kaldım. Bir süre sonra onların davranışlarından çok etkilendiğimi, ayrıca onları da etkilediğimi fark ettim.” Lorenz, kısa sürede kaz ve ördek gibi hayvanları incelemeye başlayıp, davranışlarını not eder olmuştu. Ayrıca Schönbrunn hayvanat bahçesinde hasta hayvanlara bakıcılık yapıyordu. Zoolojiye ilgi duyuyordu, ama 1922 yılında babasının isteğiyle tıp okumak için New York’a gitti. İki dönem sonra Viyana’ya döndü ve tıp okulunu burada bitirdi. Bu sırada hayvanlar üzerindeki çalışmalarını da sürdürüyordu. Kısa süre sonra zooloji üzerine doktorasını tamamladı. Bu süre içinde kargaları izleyerek onların davranışlarını anlatan bir yazı yayımladı. Bu dönemde ördek ve kaz yavrularının öğrenme biçimleriyle ilgili çalışmalar da yapıyordu. 1936 yılında ileride çok sıkı dost olacağı ve Nobel Ödülü'nü paylaşacağı arkadaşlarından biri olan Hollandalı Nikolaas Tinbergen’le tanıştı. Tinbergen de hayvan davranışlarını inceliyordu. Hayvan psikolojisi ve davranışlarıyla ilgili çalışmalarını yürüttüğü yıllarda İkinci Dünya Savaşı çıktı. Lorenz, Almanya’nın kendi topraklarına kattığı Avusturya ordusunda doktor olarak çalışıyordu. Almanya’nın savaşı kaybetmesinin ardından tutsak düştü ve Rusya’ya götürüldü. Rusya’da çeşitli hastanelerde çalıştırıldıktan sonra 1948 yılında serbest bırakıldı ve Viyana’ya döndü. Altenberg’e döndükten sonra 1951’e kadar Karşılaştırmalı Etoloji Enstitüsü’nün yöneticiliğini yaptı. Bu dönemde popüler dille yazılmış iki de kitap yayımladı.
Konrad Lorenz, 1950 yılında Max Planck Enstitüsü’nde, Karşılaştırmalı Etoloji bölümünün kurulmasına önayak oldu. 1954 yılında bu bölümde yönetici olarak çalışacaktı. Lorenz, uzun yıllar Max Plack Enstitüsü’nün çeşitli bölümlerinde yöneticilik yaptı. Ayrıca bir süre Altenberg’de bulunan Avusturya Bilimler Akademisi’ne bağlı Karşılaştırmalı Etoloji Enstitüsü’nde hayvan sosyolojisi üzerine çalıştı. Bu dönemde gri kazların genel toplumsal ve biyolojik ilişkilerini ele alan “Gri Kazların Yılı” adlı kitabı yazdı.
Lorenz, Rusya’da bulunduğu yıllarda psikoloji ve insan davranışları üzerine de gözlemler yapma olanağı elde etmişti. Farklı ülkelerde insanları gözlemlediği çalışmaları ileriki yıllarda davranış bilimleriyle ilgili çalışmalarında ona büyük yarar sağlayacaktı. Saldırganlığın insanda doğuştan bulunduğunu savunan ünlü etolog Konrad Lorenz’e göre saldırganlık, tüm diğer canlılarda da bulunan kavga etme içgüdüsünden kaynaklanıyordu. Bu içgüdüyle ilgili itici güç, değişen oranlarda her insanda üretiliyordu. Saldırganlığın ortaya çıkması, biriken bu itici güce ve saldırganlık doğurucu uyaranın varlığına ve gücüne bağlıydı. İçgüdüsel davranış kalıpları, özellikle bu davranışların ortaya çıkış süreci ve eyleme dönüşmeleri için gereken sinirsel enerji kaynakları üzerine çalışmaları, hayvan davranışlarının anlaşılması yolunda önemli katkı yaptı.
Bir hayvanda aynı anda etkinliğe geçen iki ya da daha çok temel dürtünün nasıl davranış durumuna geldiğini inceleyen Lorenz, arkadaşı olan Hollandalı zoolog Tinbergen’le yaptığı çalışmalar sonucunda farklı davranış biçimlerinin uyum içinde bir araya gelerek tek bir eylem dizisi oluşturduğunu gösterdi. Lorenz, ortaya attığı kavramlarda türlerin davranış kalıplarının ekolojik etkilerle değişip gelişebileceğini bunun türün varlığının devamına yönelik uyarlanma konusunda yararlı olduğunu savundu. Lorenz, son yıllarda insan davranışları üzerine çalışırken hayvan dünyasından ve çevreden uzak kalmıyordu. 1989 yılında ölünceye kadar çevre ve çevrenin korunması üzerine çalışmalar da yaptı.
Konrad Lorenz adını belki Albert Einstein kadar çok duymadınız. Oysa biyoloji dünyası, onu hayvan davranışları konusundaki çalışmaları nedeniyle biyolojinin Einstein’ı olarak adlandırır. Avusturyalı bilimci, hayvan davranışlarını konu alan “etoloji” biliminin kurucularından biri olarak kabul edilir. Şakayla karışık onu gri kazların “babası” olarak adlandıranlar da vardır. 1989 yılında yaşama gözlerini yuman Lorenz, bu tarihe kadar hayvan dünyasının kapılarını insanlara açan ve onların yaşamlarını bizlere tanıtan insan olarak tanınmasına neden olan çalışmalarını yürüttü.
Konrad Lorenz, 1903 yılında Avusturya’nın Altenberg kentinde doğdu. Ailesinin büyük bahçesi olan bir evi vardı. Lorenz burada doğayla iç içe yaşarken, henüz küçük yaşta hayvanlara ilgi duymaya başladı. Bir ortopedist olan babası, Konrad’la ilgilenmesi için Resi Führinger adında bir bakıcı tutmuştu. Resi bir gün, ünlü yazar Selma Lagerlöf’ün “Nils ve Uçan Kaz” öyküsünü Konrad’a okudu. Konrad Lorenz, bu öyküden nasıl etkilendiğini ve yaşamının nasıl değiştiğini şu sözlerle anlatıyor: “Resi bana bu öyküyü okuduktan sonra ben de bir yaban kazı olmak için yanıp tutuşmuştum. Bunun mümkün olmayacağını anlayınca hiç olmazsa bir yaban kazım olsun istedim. Bu da olanaksız gibi görünüyordu. Ben de evcil kazlarla yetinmek zorunda kaldım. Bir süre sonra onların davranışlarından çok etkilendiğimi, ayrıca onları da etkilediğimi fark ettim.” Lorenz, kısa sürede kaz ve ördek gibi hayvanları incelemeye başlayıp, davranışlarını not eder olmuştu. Ayrıca Schönbrunn hayvanat bahçesinde hasta hayvanlara bakıcılık yapıyordu. Zoolojiye ilgi duyuyordu, ama 1922 yılında babasının isteğiyle tıp okumak için New York’a gitti. İki dönem sonra Viyana’ya döndü ve tıp okulunu burada bitirdi. Bu sırada hayvanlar üzerindeki çalışmalarını da sürdürüyordu. Kısa süre sonra zooloji üzerine doktorasını tamamladı. Bu süre içinde kargaları izleyerek onların davranışlarını anlatan bir yazı yayımladı. Bu dönemde ördek ve kaz yavrularının öğrenme biçimleriyle ilgili çalışmalar da yapıyordu. 1936 yılında ileride çok sıkı dost olacağı ve Nobel Ödülü'nü paylaşacağı arkadaşlarından biri olan Hollandalı Nikolaas Tinbergen’le tanıştı. Tinbergen de hayvan davranışlarını inceliyordu. Hayvan psikolojisi ve davranışlarıyla ilgili çalışmalarını yürüttüğü yıllarda İkinci Dünya Savaşı çıktı. Lorenz, Almanya’nın kendi topraklarına kattığı Avusturya ordusunda doktor olarak çalışıyordu. Almanya’nın savaşı kaybetmesinin ardından tutsak düştü ve Rusya’ya götürüldü. Rusya’da çeşitli hastanelerde çalıştırıldıktan sonra 1948 yılında serbest bırakıldı ve Viyana’ya döndü. Altenberg’e döndükten sonra 1951’e kadar Karşılaştırmalı Etoloji Enstitüsü’nün yöneticiliğini yaptı. Bu dönemde popüler dille yazılmış iki de kitap yayımladı.
Konrad Lorenz, 1950 yılında Max Planck Enstitüsü’nde, Karşılaştırmalı Etoloji bölümünün kurulmasına önayak oldu. 1954 yılında bu bölümde yönetici olarak çalışacaktı. Lorenz, uzun yıllar Max Plack Enstitüsü’nün çeşitli bölümlerinde yöneticilik yaptı. Ayrıca bir süre Altenberg’de bulunan Avusturya Bilimler Akademisi’ne bağlı Karşılaştırmalı Etoloji Enstitüsü’nde hayvan sosyolojisi üzerine çalıştı. Bu dönemde gri kazların genel toplumsal ve biyolojik ilişkilerini ele alan “Gri Kazların Yılı” adlı kitabı yazdı.
Lorenz, Rusya’da bulunduğu yıllarda psikoloji ve insan davranışları üzerine de gözlemler yapma olanağı elde etmişti. Farklı ülkelerde insanları gözlemlediği çalışmaları ileriki yıllarda davranış bilimleriyle ilgili çalışmalarında ona büyük yarar sağlayacaktı. Saldırganlığın insanda doğuştan bulunduğunu savunan ünlü etolog Konrad Lorenz’e göre saldırganlık, tüm diğer canlılarda da bulunan kavga etme içgüdüsünden kaynaklanıyordu. Bu içgüdüyle ilgili itici güç, değişen oranlarda her insanda üretiliyordu. Saldırganlığın ortaya çıkması, biriken bu itici güce ve saldırganlık doğurucu uyaranın varlığına ve gücüne bağlıydı. İçgüdüsel davranış kalıpları, özellikle bu davranışların ortaya çıkış süreci ve eyleme dönüşmeleri için gereken sinirsel enerji kaynakları üzerine çalışmaları, hayvan davranışlarının anlaşılması yolunda önemli katkı yaptı.
Bir hayvanda aynı anda etkinliğe geçen iki ya da daha çok temel dürtünün nasıl davranış durumuna geldiğini inceleyen Lorenz, arkadaşı olan Hollandalı zoolog Tinbergen’le yaptığı çalışmalar sonucunda farklı davranış biçimlerinin uyum içinde bir araya gelerek tek bir eylem dizisi oluşturduğunu gösterdi. Lorenz, ortaya attığı kavramlarda türlerin davranış kalıplarının ekolojik etkilerle değişip gelişebileceğini bunun türün varlığının devamına yönelik uyarlanma konusunda yararlı olduğunu savundu. Lorenz, son yıllarda insan davranışları üzerine çalışırken hayvan dünyasından ve çevreden uzak kalmıyordu. 1989 yılında ölünceye kadar çevre ve çevrenin korunması üzerine çalışmalar da yaptı.
