Karışım: Birden çok element veya bileşiğin kimyasal özelliklerini kaybetmeden bir araya getirilmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir.
Solduğumuz hava; içtiğimiz gazoz, süt, çorba, şerbet, karışık meyve suları, çay; yeraltındaki petrol; deniz suyu; kireçli su, zeytinyağlı su, böcek ilaçları, deodorant, lehim, sel suyu, kolonya, çelik… günlük hayatta karşılaştığımız birkaç karışımdır.
Karışımlarda birden çok element olabilir örneğin; hava(oksijen, karbondioksit, azot… gazları)
Karışımlarda birden çok bileşik bulunabilir örneğin; Deniz suyu(su ve tuz)
Karışımlarda birden çok element ve bileşik olabilir örneğin;sel(su ve toprak)
Karışımların Özellikleri
1) Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler. Tuzlu suda su ve tuz tadı algılanır
2) Karışımı oluşturan maddelerin miktarları arasında belirli bir oran yoktur. İstenildiği oranda karıştırılabilirler. Az şekerli veya çok şekerli çay olur
3) Karışımların erime ve kaynama noktaları sabit değildir.
Tuzlu su bazen 103 bazen 110 derecede kaynar,donma noktası ise -5 veya -10 derece olabilir
4) Karışımların belirli bir kimyasal formülleri yoktur.
Oksijen elementi: O ile su bileşiği H2O ile gösterilir fakat karışımlarda madde isimleri hepsi birden söylenir
5)Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve bileşenlerine fiziksel yollarla ayrılırlar
Karışımlar görünümlerine göre iki çeşittir
1.Heterojen (Adi) karışım: Karışımı oluşturan
Maddeler karışımın her yerine eşit olarak dağılmadıysa Heterojen (Adi) karışım denir
Her yerinde aynı özellikleri göstermeyen karışımlardır
Katı katı karışımı; toprak
katı-sıvı karışımı; su-kum,su-tebeşir tozu
sıvı-sıvı karışımı: su-zeytin yağı,su-benzin karışımı,süt içindeki yağ damlacıkları örnek verilir
Homojen karışımlar:
Her tarafında aynı özelliği gösteren,tek bir madde gibi olan karışımlara denir.Homojen karışımlara genel olarak çözeltiler de denir.
Tuzlu su,hava,kolonya,24 ayar altın örnektir.Metallerin eritilip karıştırılmasıyla oluşan homojen karışımlara ise alaşım denir. Pirinç, lehim, tunç, bilezik, çelik
Heterojen ile Homojen karışımın farkları;
Heterojen karışımda,
- Karışan maddeler gözle görülür ve kolayca ayırt edilebilir,
- Karışımın üst tarafı ile alt tarafı arasında yoğunluk farkı görülür
örneğin ayranını dibi daha yoğun olur,
Sel suyunun dibi daha çamurludur.
Çözeltiler(homojen karışım) ;
- Tek madde gibi görülür karışan maddeleri dışarıdan fark edemeyiz.Örneğin çayın içindeki çözünmüş şekeri fark edemeyiz.
- Bekletilse dahi çökelti oluşmaz,
- Süzgeç kağıdından geçerler,
- Genellikle saydam ve akışkan olur,
- Çözeltiler katı,sıvı ve gaz halde olabilir
Soru:2.Gözünüz kapalı iken hazırlanmış iki karışımın heterojen mi yoksa homojen mi olduğuna nasıl karar verirsiniz?
Cevap: Karışan maddeleri bakarak ayırt ediyorsam ve karışımın alt tarafı üst tarafa göre daha yoğunsa Heterojen karışım derim.
Bekletirim, süzgeç kâğıdından geçiririm ve tek bir madde gibi görüyorsam homojen(çözelti) olduğunu belirtirim
Çözeltiler genellikle sıvı halde bulunur, çözücü madde su, yağ, tiner, alkol olmaktadır gaz çözücü azot, katı çözücü kurşun ve gümüş olabiliyor. Bu bölümde sıvı çözücülerin içinde çözünen maddeleri örnekleyeceğiz.
Sıvı – katı çözeltileri
Çözücü(sıvı) + çözünen(katı) = çözelti
Saf su + tuz = burun damlası
Su+şeker= şerbet
Su+İçecek tozu=meyve suyu
Sıvı-sıvı çözeltileri
Su+etil alkol= kolonya
Su+asetik asit = sirke
Sıvı-gaz çözeltileri
Su+karbondioksit gazı = Gazozlu içecek
Su+oksijen = Deniz suyu
Su+gaz =bulut
Soru3:Hangi seçenekteki maddeler diğerlerinden farklıdır.
a) Kolonya, Kola, bulut
b) Şerbet, gazoz, sirke
c) Burun damlası, deniz suyu, meyve suyu
d) Ayran, toprak, sel
Cevap: Ayran, toprak ve sel heterojen karışım olduğundan istenen D seçeneğidir
Bir çözelti oluşması sırasında çözücü ile çözünen maddenin tanecikleri arasında etkileşim olur. Çözücü tanecikleri çözünecek maddenin tanecikleri etrafını kuşatıp en küçük yapısına kadar ayırarak çözeltiyi meydana getirir bu olay çözünme olayı olarak da adlandırılır.
Moleküllü çözeltiler
Alkol ve şeker gibi maddeler suda çözündüklerinde tamamen parçalanma gerçekleşmez, iyonize olmazlar.
Şeker molekülleri birbirinden ayrılır,her şeker molekülünün etrafına su molekülleri kuşatmış olarak fiziksel değişimi görülür
Alkollü su ve şekerli su çözeltileri moleküler çözünme yapar.
İyot alkolde çözünür, çözünen madde moleküllerine ayrılır
İyonlu çözeltiler
Asit,baz ve tuzlar suda çözündüklerinde (+) ve ( – ) iyonlarına yani katyon ve anyonlarına ayrılarak suyun her tarafına eşit dağılırlar.
Örneğin yemek tuzu su içine dökülürse tuzu oluşturan sodyum(Na) ve klor(Cl) iyonlaşır.Na+ ve Cl– halini alarak su içinde homojen dağılırlar
Tuzlusu, asitli su ve bazlı su iyonlu çözeltilerdir
Soru:4. 100 ml. Su B maddesini ancak moleküllerine kadar çözünmesini sağlarken
C maddesini ise anyon ve katyonlarına kadar ayırıp çözündürmüştür. B ve C maddeleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?
B maddesi C maddesi
a) Alkol Tuz
b) Tuz şeker
c) Tuz alkol
d) Alkol şeker
cevap A seçeneğidir.
ÇÖZÜNME HIZI NELERE BAĞLIDIR?
*Sıcaklık Artarsa Çözünme Hızlanır
Sıcaklık arttırıldığında çözücü ve çözünen maddelerin tanecik hızları artar. Çözücü tanecikleri hızlıca çözünecek maddenin taneciklerini kuşatır ve darmadağın ederek çözünmeyi hızlandırır.
Aynı sürede 5 0C ‘lik bir bardak sütte 3 kaşık şeker çözünürken ancak 60 0C sütte 8 kaşık şeker çözünüyor
Çözünen katıyı toz haline getirirsek, çözücünün tanecikleri daha fazla kuşatma yapacağından temas artacaktır böylece çözünme hızlanır.
! ! Eğer bir bardak sıcak su içine küp şeker mi? toz şeker mi ? yoksa pudra şekeri mi ? atsak kısa sürede çözünür siz tahmin ediniz.
Karıştırmak da çözünmeyi hızlandır.
İki tuzlusu çözeltisinde aynı miktar çözücü(su) olsun. Çözünen(tuz) hangisinde çoksa o çözelti ‘’derişik çözelti’’ adını alır. Çözünen(tuz) az olan çözeltiye ‘seyreltik çözelti’ denir.
Bir çözelti bazen seyreltik bazı durumlarda derişik olabilir. Hangi çözeltiyle karşılaştırıyorsak ona göre derişik veya seyreltik deriz.
Çözeltiyi seyreltik hale getirmek için;
—Çözeltinin içine aynı cins çözeltinin daha seyreltik olanından ilave ederek seyreltebiliriz
—Çözeltiye biraz daha çözücü(su) ekleriz.
Çözeltiyi derişik hale getirmek için;
—Çözeltiye biraz daha çözünen(tuz,şeker ..) madde ekleyerek derişik hale getiririz.
—Çözeltiyi ısıtırsak çözücü(su) buharlaşır kalan çözelti derişik hale gelir.
Elektrolit olmayan çözeltiler
Moleküllü çözeltilerde iyon yoktur dolayısıyla elektriği taşıyan iyonlar bulunmaz taşınamayan elektrik lamba devresinde ışık vermez.
Örneğin; Şekerli su çözeltisi ve alkollü su çözeltisi elektrolit olmayan çözeltidir. Saf su, iyon içermediği için elektrolit olmayan sıvıdır.
Elektrolit çözeltiler
İyonlu çözeltiler elektrik devresine seri bağlandığında, çözünmüş iyonlar elektrik akımını ilettiklerinden lambanın ışık verdiği görülür.
Örneğin; Tuzlusu, asitli su(limonlusu, hidroklorik asit çözeltisi),bazlı su(sabunlu su) elektrolit çözeltilere örnektir.
Soru:9.Yaptığım elektrik devresinde kablo yetmemiştir? Nasıl çözüm bulsam da lambayı yaksam?
a)Kablonun eksik kalan yerine ip bağlasam
b)Kablonun eksik kalan yerini alkollü suya batırsam
c)Kablonun eksik kalan yerine limonlu suya batırsam
d)Kablonun eksik kalan yerine naylon poşet bağlasam
cevap: c
Saf su, iyon içermediği için elektrolit olmayan sıvıdır. Ancak yağmur ve yüzey suları toprakta bulunan birçok mineralin çözünmesi sonucu serbest iyonlar içerir. Bu iyonlar elektriği ileterek elektrolit çözeltiyi oluştururlar.
Bu yüzden; Yağmurlu havalarda elektrik direkleri ve tellerinin düşebileceği yerlerdeki su birikintilerine basmayalım.
Banyo ve mutfak gibi ıslak yerlerde ayağımıza yalıtkan terlikler giyelim, hasar görmüş veya açıkta kalmış iletken telleri onartalım
Soru:10.
Ceylan: Yağmur ve yüzey sularının kısmen iletken olmasının sebebini ve doğurabileceği tehlikeleri hangi olayla açıklayabilir?
a) Yağmur birikintisindeki elektriğe kapılan kişinin yaralanması ile
b) Sele kapılan çocuğun kaybolması ile
c) Mutfaktaki prize parmağını sokan bebeğin yaralanması ile
d) Banyodaki ıslak zeminde kayan kişinin bacağını kırması ile
Cevap: A seçeneğidir
