Fosiller
Ölen canlıların kemik, iskelet, kabuk vb sert kısımlarının tortul kayaçlar arasında sıkışarak taşlaşmasına ‘’fosil’’ denir.
FOSİLLERİN ÖNEMİ:
* İçinde bulundukları tortul kayaçlar hakkında bilgi verir. (yaşlarını)
* Eski denizlerle karalarda olan değişikliklerin anlaşılmasını sağlar.
* İklim ve yeryüzü değişiklikleri hakkında ipucu verir.
* Yerkabuğunun oluşumu hakkında bilgi verir.
* Fosilleri inceleyen bilim dalına ‘’paleontoloji ‘’ , fosiller hakkında çalışmalar yapan bilim adamlarına ise ‘’ paleantolog ‘’ denir.
19.Fosil nedir?
Canlı kalıntısı ya da izine fosil denir.
20.Fosiller nelerden oluşur?
Canlılardan arta kalan kemik,kabuk ve diş gibi sert dayanıklı kısımlar ya da bu kısımların bıraktığı izler fosilleri oluşturur. Fosiller,organizmaların vücutlarının tümünden ya da parçalarından oluşabilir.
21.Fosilleşme en çok hangi kayaç türünde olur?
Tortul kayaçlar.
22.Fosilleşme tortul kayaçlardan başka nerelerde olur?
Bir nehrin kumlu tabanı,bir bataklık ya da kumul,buzullar,çam reçinesi,asfalt,deniz ve göl gibi ortamlarda fosilleşme olabilir.
23.Tortul kayaçlarda genç fosiller nerelerde bulunur?
Tortul kayaçlar içinde en genç fosiller üst tabakalarda,en yaşlı fosillerse alt tabakalarda bulunur.
24.Fosiller yardımıyla hangi bilgiler edinilebilir?
Fosiller,içinde bulundukları kayaçların hangi zamana ait olduklarını yani kayaçların yaşlarını bulmamıza yardımcı olurlar.
25.Fosil yakıtlar nasıl oluşur?
Ölmüş canlı kalıntıları milyonlarca yıllık süreçte yer kabuğunun derinliklerinde sıkışarak önce tortul kayaçlara,sonra da fosil yakıtlar adını verdiğimiz kömür,petrol ve doğalgaza dönüşür.
26.Paleontoloji nedir?
Fosilleri inceleyen bilim dalına paleontoloji denir.
27.Paleontolog nedir?
Fosiller hakkında çalışmalar yapan bilim insanlarına paleontolog denir.
Fosil: Tortul kayaçlar içinde uzun yıllar kalan canlı atıkları.
Paleontoloji: Fosillerle ilgili incelemeler yapan bilim dalı.
Konuyu kolay anlamanız için yapılabilecek etkinlikler :
* Fosillerle ilgili poster hazırlayabilirsiniz.
* Konu ile ilgili araştırma yaparak sunu şeklinde sınıfta sunabilirsiniz.
Yukarıdaki fosil resimlerini inceleyiniz.
Yukarıdakiler nelere benziyor?Tahmin edelim. Gördükleriniz milyonlarca önce yaşamış olan canlılara ait fosil resimleridir.
Siz de sınıfınıza bulduğunuz resimleri getirebilirsiniz.
Soru: Acaba fosiller nasıl ve nerede ne kadar zamanda oluşuyorlar?
• Fosiller tortul kayaçlar içerisinde çok uzun bir zamanda oluşurlar.
• Eski zamanlardan kalma canlı kalıntıları (kemik, iskelet, kabuk, yaprak vb.), gövde kalıpları veya izleri fosil olarak nitelendirilir.
• Kayaç içinde gözle görünemeyecek kadar küçük olan fosiller de bulunabilir.
ETKİNLİK-1
FOSİLLERİ TANIYALIM
Öğrenciler, sınıfa çeşitli fosil resimleri getirir.
Fosilleşmenin nasıl gerçekleştiği ve nelerin fosil olarak nitelendirilebileceği konusunda farklı kaynaklardan (ansiklopedi, kütüphane, internet vb.) yararlanarak araştırma yapar ve sonuçlarını çeşitli şekillerde sunar ve tartışırlar.
Öğrenciler, edindikleri çeşitli hayvan kabuklarını (midye, salyangoz vb.) ve bitki artıklarını sınıfa getirir. Bunların neden fosil olarak nitelendirilemeyeceği konusu etrafında bir tartışma başlatılarak fosilleşmenin oluşumu üzerinde durulur. Getirilen materyallerin gelecekte fosil olup olamayacağı konusunda bir beyin fırtınası yapılır.
***Fosilleri inceleyen bilim dalına paleontoloji , bu işle uğraşanlara ise paleontolog adı verilir.
İlerde kim bilir ne fosiller bulunacak,bu işle uğraşmak oldukça eğlenceli ve bilgilendirici olsa gerek değil mi?
Biliyor musunuz?
Bizim Temel diyor ki:
-Habu fosiller canlularun yaşlaruni belurlemede kullanıliy biliy misinuz?
Hatta taşların kayaçların yaşları da içindeki fosilin yaşına bakılarak hesaplanıyor.
Polisler suçluların öldürdüğü kişilerin ne zaman öldürüldüğünü üzerindeki canlı artıklarını inceleyerek yeni bir yöntemle bulabiliyorlar.
Araştırma:
Geçmişe ilişkin bilgi edinmede fosillerden nasıl yararlanılır?Örneklerle açıklamanız konuyu anlamanızı kolaylaştıracaktır.
Çevrenizde fosil bilimiyle uğraşan kazı yapan kişiler tanıyor musunuz?Üniversitesi bulunan bir şehirdeyseniz bu konunun uzmanı bir öğretim elemanıyla sesli röportaj yapıp gazeteci yönünüzü ortaya çıkarmaya ne dersiniz?
Fosillerden yakıt olarak da faydalanırız. Örneğin petrol,kömür,doğalgaz fosil yakıtlar olup günümüzdeki enerji ihtiyacının çoğunu karşılıyor.
ETKİNLİK-2
FOSİL YAPALIM
Öğrenciler sınıfa deniz kabuğu, kurumuş bir ağaç dalı, büyük bir böcek ölüsü (çekirge gibi), ceviz, çam kozalağı gibi örnekler getirirler. Daha sonra öğrenciler gruplara ayrılır ve her grup bir örnek seçer. Gruplar kilden hamur kıvamında bir çamur yapar ve seçtiği bu örneği çamura bastırıp dikkatlice kaldırır ve çamurda oluşan izi, büyüteçle incelerler. Gruplar daha sonra küçük bir kâsede 4-5 kaşık alçı tozunu birkaç kaşık suyla karıştırır. Karışım uygun kıvama geldiğinde çamurun üstüne döküp katılaşmasını beklerler. Katılaştıktan sonra dikkatlice kalıptan çıkarıp büyüteçle incelerler. Öğrenciler, gözlem sonuçlarına dayanarak fosillerin oluşum süreci ve canlıların tanımlanmasındaki rolü hakkında tartışırlar.
ETKİNLİK-3
AH ŞU FOSİLLERİN DİLİ OLSA DA KONUŞSA!
Öğrenciler, fosillerden nasıl yararlanıldığını çeşitli kaynaklardan (ansiklopediler, kütüphane, internet, varsa video-CD vb.) araştırır. Araştırma sonuçlarını farklı şekillerde (poster, sunu vb.) sunar ve tartışırlar.
Öğretmen rehberliğinde fosillerin eski yaşam ortamları hakkında bilgi verdikleri ve paleontologların bu konularda araştırma yaptıkları bilgisi verilerek tartışma yönlendirilir. Fosillerin içinde bulunduğu kayacın yaşı hakkında fikir verebileceği belirtilir. Bu konu hakkında öğrencilere bir proje hazırlatılabilir.
Daha sonra öğrenciler, fosilleşmenin özel bir hali olan fosil yakıtların teknolojiye katkıları (fosil yakıtlarla çalışan motorların geliştirilmesi, otomotiv sanayi, bu yakıtlarla çalışan fabrikalar, elektrik santralleri vb.) konusunda tartışır.
Sevgili öğrenciler, yukarıdaki etkinlikleri öğretmeninizin yönlendirmesiyle yaparak konuyu rahatlıkla kavrayacaksınız.
